ارتباطات گسترده اقتصادی باعث شده تا اقتصاد اسرائیل به یکی از اقتصادهای نسبتاً پویای جهان تبدیل شود. سازمان بین‌المللی همکاری اقتصادی، (OECD) اقتصاد این رژیم را یکی از اقتصادهای پیشرو بین کشورهای عضو معرفی می‌کند.
اقتصاد اسرائیل یک اقتصاد آزاد و بسیار توسعه‌یافته است، اگر از سال 2020 به بعد را مبنا قرار دهیم، اقتصاد اسرائیل نیز در این سال همچون دیگر مناطق جهان به‌شدت تحت تأثیر همه‌گیری جهانی ویروس کرونا قرار گرفت با آن سال دشوار را با رشد منفی 2 درصد به پایان رساند. در سال‌های پس از آن بار دیگر روند رشد تولید ناخالص داخلی اسرائیل مثبت شد؛ اما حمله نیروهای مقاومت فلسطین به جنوب مناطق تحت اشغال رژیم صهیونیستی در 7 اکتبر 2023 باعث شد هزینه زیادی به اقتصاد اسرائیل تحمیل شود، به‌طوری که تولید ناخالص داخلی این رژیم در سال 2023، به 509 میلیارد دلار رسید که 2.8 درصد کمتر از سال 2022 است. در سال 2024 علی‌رغم ادامه جنگ، کمک‌های خارجی به اقتصاد اسرائیل به رشد تولید ناخالص داخلی اسرائیل کمک کرد و اسرائیل سال 2024 را با 560 میلیارد دلار رشد اقتصادی به پایان رساند. البته هنوز رقم دقیق ارزش تولید ناخالص داخلی این رژیم در سال 2024 مشخص نشده است و رقم یاد شده مبتنی بر تحلیل‌هاست.
بخش‌های اصلی اقتصاد اسرائیل
به‌طورکلی و قطع‌نظر از هزینه‌های ناشی از جنگ ۱۴ماهه در غزه و لبنان، فناوری، تولید و گردشگری سه بخش اصلی اقتصاد اسرائیل را تشکیل می‌دهند و بخش‌های مالی، کشاورزی و خدمات هرکدام با سهم 10 درصدی در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.
فناوری و به‌ویژه فناوری‌های پیشرفته و نوآوری‌های فناورانه و همچنین استارت‌آپ‌های فعال در این حوزه در سال‌های اخیر سهم چشمگیری در تولید ناخالص داخلی اسرائیل داشته است، به‌طوری که حدود 35 درصد از تولید ناخالص داخلی اسرائیل در گرو این بخش است.
باوجود فشارهای زیادی که تحت تأثیر جنگ ۱۴ماهه به‌طورکلی به اقتصاد اسرائیل و به طور خاص به بخش فناوری‌ها و استارت‌آپ‌ها به دلیل بیرون ماندن بخشی از نیروی کار این حوزه که در قالب نظامیان ذخیره در جبهه‌ها حضور دارند، وارد شده، این بخش، بیشترین رشد جذب سرمایه در سال 2024 را میان همه بخش‌های اقتصادی به خود اختصاص داده است.
گزارش‌های فصلی گروه لئومی تِک و آی.وی.سی نشان می‌دهد بخش فناوری پیشرفته، بالاترین میزان رشد را در سال 2024 در اقتصاد رژیم صهیونیستی به خود اختصاص داده است. بر اساس این گزارش، سرمایه جذب شده در سال 2024 به حدود 9.58 میلیارد دلار رسید که نشان‌دهنده افزایش 38 درصدی در حجم سرمایه‌گذاری است. علاوه بر این، کل سرمایه جذب شده در سه‌ماهه چهارم در مقایسه با سه‌ماهه چهارم سال 2023، تقریباً 60 درصد افزایش یافته و تعداد معاملات 44 درصد رشد داشته است.
دورهای سرمایه‌گذاری کلان (هر کدام بیش از 100 میلیون دلار) 48 درصد از کل سرمایه‌های ورودی به بخش فناوری محلی را در سال جاری تشکیل می‌دهند. حتی با حذف این دورها، سال 2024 در مقایسه با سال قبل رشد سرمایه‌گذاری را نشان می‌دهد. همچنین طبق این گزارش بخش امنیت سایبری در سال 2024 وضعیت خوبی داشته است، به‌طوری که کل سرمایه‌گذاری در این بخش، 38 درصد از سرمایه‌گذاری کل سال را شامل می‌شود.
تنها در سه‌ماهه چهارم، 22 دور سرمایه گذاری در امنیت سایبری به حدود 850 میلیون دلار رسید که حدود 36 درصد از کل سرمایه جذب شده در این سه‌ماهه در اقتصاد اسرائیل است. مشارکت سرمایه‌گذاران در سال 2024 تثبیت شد و در سطحی مشابه 2018-2019 باقی ماند، اگرچه تعداد سرمایه‌گذاران جدید همچنان روبه‌کاهش است.
صنعت و تولید
بخش صنعت در اقتصاد اسرائیل از تنوع نسبتاً زیادی برخوردار است؛ مواد محصولات شیمیایی (عمدتاً داروسازی)، پلاستیک و فناوری پیشرفته (هوانوردی، الکترونیک، مخابرات، نرم‌افزار، بیوتکنولوژی و غیره) اصلی‌ترین محصولات این حوزه هستند.
سهم صنعت در اقتصاد رژیم صهیونیستی در سال‌های اخیر به‌طور میانگین چیزی بین 17 تا 20 درصد بوده است. همچنین 17 درصد از نیروی کار، در این بخش مشغول به کار هستند. بودجه بخش تولید در اسرائیل از شرکت‌های سرمایه‌گذاری وال استریت و نیز برخی از دیگر موسسات مالی بین‌المللی (عمدتاً آمریکایی و کانادایی) تأمین می‌شود.
علاوه بر این، بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی پیشرو در زمینه فناوری پیشرفته، مراکز تحقیق‌وتوسعه را در اسرائیل ایجاد کرده‌اند؛ شرکت‌هایی مانند اینتل، مایکروسافت، سیسکو، آی‌بی‌ام و اپل، اسرائیل را به‌عنوان محل اولین مراکز توسعه و آینده‌نگری خود در خارج از ایالات متحده انتخاب کرده‌اند. صنعت الماس اسرائیل که یکی از مراکز اصلی برش و جلا دادن الماس در جهان است و همچنین صنایع نساجی از دیگر بخش‌های مهم تولید صنعتی در این کشور است. در مجموع، پیش‌بینی می‌شود که بخش تولید 17 درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل دهد.
گردشگری
گردشگری در تولید ناخالص داخلی اسرائیل سهمی 15 درصدی دارد که در 14 ماه اخیر شدیداً تحت تاثیر جنگ قرار گرفته و سیر نزولی داشته است. سال گذشته شمار گردشگران از 300 هزار نفر در سپتامبر به حدود 89 هزار نفر در اکتبر کاهش یافت و در نوامبر به حدود 38 هزار نفر تنزل کرد. بر اساس داده‌های اداره مرکزی آمار اسرائیل، در سال 2023، درآمد گردشگری از حدود 1.4 میلیارد دلار در سه‌ماهه سوم به حدود 464 میلیون دلار در سه‌ماهه آخر کاهش یافت. لوی، مشاور امور خارجه وزارت گردشگری اسرائیل گفت: گمان می‌کردیم سال 2023 سال رکوردشکنی برای گردشگری در اسرائیل باشد. ما نزدیک به 4.5 میلیون گردشگر داشتیم.
روند نزولی در شش ماه اول سال جاری نیز ادامه داشته است و تنها 501100 گردشگر در مقایسه با 2.1 میلیون نفر در مدت مشابه سال گذشته وارد اسرائیل شدند. کمبود گردشگران با توقف پروازهای بسیاری از خطوط هوایی بین‌المللی به اسرائیل در پی حملات حماس تشدید شده است و برخی از خطوط هوایی همچنان تا همین هفته گذشته پروازها را لغو می‌کردند، با این وجود در مجموع این بخش یکی از مهم‌ترین حوزه‌های اقتصاد رژیم صهیونیستی است و به‌طور مشخص پس از جنگ باید منتظر احیای نسبی آن باشیم.
بخش کشاورزی
کشاورزی در اسرائیل باوجود محدودیت‌های طبیعی مانند کمبود زمین و منابع آبی، در سایه فناوری پیشرفته، رشد زیادی داشته است. در سرزمین‌های اشغالی 638400 هکتار زمین کشاورزی وجود دارد و عمدتاً محصولات آن میوه، سبزیجات، غلات، نوشیدنی‌های الکلی و دامداری است. همچنین رژیم صهیونیستی در حوزه کشاورزی از طریق پروژه‌های بیابان‌زدایی و کشت در بیابان‌های احیا شده، به‌طور قابل توجهی سرمایه‌گذاری کرده است. محصولات کشاورزی اسرائیل قابلیت صادرات نیز دارد و به‌طور خاص به آفریقا صادر می‌شود. سهم این بخش در تولید ناخالص داخلی اسرائیل حدود 10 درصد است.
- این مقاله به کوشش دکتر منصور براتی تهیه و تنظیم شده است.
