با آمان، سازمان اطلاعات نظامی اسرائیل بیشتر آشنا شوید.
سنگ‌بنای اسرائیل از همان ابتدای شکل‌گیری بر پایه برتری نظامی، اطلاعاتی و امنیتی نهاده شد. کشوری ایجاد شده بود که در داخل آن صدها هزار نفر آواره شده بودند و در خارج، همسایگان همه دشمنش بودند. دوام چنین حکومتی بدون ساز‌و‌کار گسترده، پیچیده و مخفیانه سازمان‌های جامعه اطلاعاتی – امنیتی اسرائیل قابل تصور نبود.
پیشینه نهادهای اطلاعات نظامی در اسرائیل، به پیش از اعلام استقلال آن به‌عنوان یک کشور برمی‌گردد. در دوره قیمومیت انگلستان، بین سال‌های ۱۹۲۲ تا ۱۹۴۸، «شای»، سرویس اطلاعاتی و ضد جاسوسی بود که به‌عنوان شاخه‌ای از «هاگانا»، بزرگ‌ترین سازمان شبه‌نظامی صهیونیست در فلسطین، فعالیت می‌کرد. شای وظیفه جمع‌آوری اطلاعات سیاسی و نظامی برای مبارزه با عرب‌های ساکن فلسطین و حکومت انگلستان در این سرزمین‌ها را داشت و بعد از تشکیل کشور اسرائیل منشأ شکل‌گیری سازمان‌های اطلاعاتی، از جمله آمان، اداره اطلاعات نظامی اسرائیل، شد.
آمان (Aman)؛ مخفف عبارت عبری Agaf ha Modi’in (آرگون مودیعین) به معنی سازمان آگاه‌سازی است. رئیس این بخش از ارتش، یکی از اعضای شورای فرماندهان ستاد کل ارتش است که زیرمجموعه وزارت دفاع اسرائیل کار می‌کند و همطراز با نیروهای زمینی، دریایی، و هوایی محسوب می‌شود و با کمک از 4 سرویس اطلاعاتی زیر اطلاعاتی کامل و فراگیر را فراهم می‌کند.
- دستگاه اطلاعات ارتش
- اطلاعات نیروی هوایی
- اطلاعات نیروی دریایی
- دستگاه ضد جاسوسی[1]
تأسیس آمان:
این سازمان در سال ۱۹۴۸ در دو بخش آمان یا اطلاعات نظامی و رامان یا ضداطلاعات نیروهای مسلح اسرائیل تشکیل گردید.
در سال 1953، دو سال پس از تأسیس اولین نهاد اطلاعاتی رژیم صهیونیستی یعنی «موساد»، بن گوریون دستور رسمی مبنی بر سازماندهی ساختار اطلاعاتی رژیم صهیونیستی صادر کرد. او مقرر کرد تا کمیته هماهنگ کننده‌ای به وجود آید که تمام شاخه‌های اطلاعاتی را با یک رئیس واحد- که در آن زمان «ایسر هارئیل» بود، گرد هم آورد.
این کمیته با عنوان کمیتۀ عالی رؤسای اطلاعاتی مشهور شد و دستگاه اطلاعاتی رژیم صهیونیستی براساس آن به وجود آمد. این کمیته دارای یک ساختار اصلی بود که مسئولیت نظارت بر مدیریت امنیت رژیم صهیونیستی را بر عهده داشت. این کمیته از 5 نهاد تشکیل شد که یکی از زیر مجموعه‌های آن دستگاه اطلاعات ارتش یا «آمان» است. [2] این دستگاه از سال 1954، مستقل از ارتش عمل می‌کند.[3]
در سال ۱۹۷۶ یگان ویژه سرهنگان اطلاعات که به اختصار «نیروی اطلاعات» نامیده می‌شود، تأسیس شد. این یگان بخش اطلاعات نظامی ارتش را تشکیل می‌دهد و عهده‌دار امور اجرایی و آموزشی است. شکست این بخش در جنگ ۱۹۷۳ باعث شد، تنظیم تقویم فعالیت‌های دشمن فقط مختص به این بخش نباشد و شعبه تحقیقات سیاسی، روابط خارجی وزارت امور خارجه، مرکز اطلاعات و امور ویژه (موساد) وابسته به دفتر نخست‌وزیری در انجام این کار به یگان اطلاعات ارتش کمک نمایند. سپس، کمیسیون روسای منابع اطلاعاتی، برای خواندن تقویم‌های نظامی و تحقیق در آن زمینه تشکیل شد.
ساختار اطلاعات ارتش:
باتوجه‌به امنیتی بودن دستگاه اطلاعات ارتش، ساختار رسمی آن هیچ‌گاه شفاف نمی‌شود اما براساس اطلاعاتی که از سوی رسانه‌ها منتشر شده است می‌توان تا حدودی ساختار آن را کشف کرد.
بر اساس همین داده‌ها، دستگاه اطلاعات ارتش متشکل از 9 بخش است که 3 واحد از آن نیز خود دارای زیر مجموعه‌های فنی است. مضافا اینکه تعداد واحدهای اداره اطلاعات نظامی رژیم صهیونیستی شامل 13 مجموعه است.
در میان واحدهای این دستگاه، مشهورترین آنها واحد 8200 است که به واحد جمع‌آوری اطلاعات مجازی (اوسینت) مشهور است. سازمان 504، همان مرکز جذب جاسوس در مناطق مرزی و واحد «سایرت ماتکال» نیز به جذب نیروی انسانی در خارج از مرزهای اسرائیل مشغول است.
به‌طور کلی باید گفت، دستگاه اطلاعات نظامی رژیم صهیونیستی، به مرور توسعه بیشتری نسبت به گذشته یافته است و امروز تمامی پرونده‌های حائز اهمیت برای این رژیم به این دستگاه اطلاعاتی منتقل شده‌اند.
این دستگاه را وسیع‌ترین و پر کارترین دستگاه امنیتی رژیم صهیونیستی توصیف می‌کنند که کمتر شناخته شده است.[4]
از جمله عملیات‌های مشهوری که این دستگاه اجرا کرده است می‌توان به عملیات ترور «سیدحسن نصرالله»، دبیرکل حزب الله لبنان اشاره کرد.[5]
وظایف آمان:
وظیفه اصلی آمان، جمع آوری اطلاعات نظامی از نیروهای نظامی کشورهای عربی و هر کشور دیگری که ممکن است روزی مقابل اسرائیل قد علم کند، است. آنها در اسرائیل به دولت‌های مقابل معروف هستند.
دیگر وظایف آمان عبارتند از:
- جمع آوری اطلاعات سیاسی و اقتصادی دولت‌های مقابل.
- ارائه تقویمی از فعالیت‌ها، اهداف نظامی و خرید و فروش سلاح‌های کشورهای مقابل[6]
- تحلیل اطلاعات به دست آمده از طریق وسایل و تجهیزات الکترونیکی و ارتباطی.
- تهیه گزارش به‌منظور استفاده در سطوح تاکتیکی و استراتژیکی نظامی همراه با ارزیابی میزان نزدیک بودن خطر برای اسرائیل.
- بازجویی اسیران جنگی.
- ترور رهبران سیاسی و نظامی جنبش‌های مقاومت در لبنان و فلسطین[7]
- نظارت بر وضعیت و فعالیت روزنامه‌ها و رسانه‌ها.
- اطلاعات مربوط به عملیات نظامی.
- انجام عملیات ویژه.
- توسعۀ راه‌های جمع آوری اطلاعات و بهبود آن.
- توسعه دفاتر اطلاعاتی فنی تخصصی در صنایع نظامی و الکترونیکی.
- تشکیل اتاق‌های عملیات ویژه برای رصد از طریق به کارگیری ابزارهای دیجیتال جدید و جنگ الکترونیک.
- جمع‌آوری اطلاعات و داده‌های اطلاعاتی از طریق جاسوسان متخصصی که آموزش دیده باشند.
- مجهز کردن وابستگان نظامی سفارتخانه‌های رژیم صهیونیستی به اطلاعات متعلق به کشورهای حاضر در آن.
- هماهنگی وسیع و همه جانبه با هیئت‌های اطلاعاتی خارج از ارتش رژیم صهیونیستی [8]
وظایف جدید آمان:
- کرانه باختری:
اطلاعات نظامی رژیم صهیونیستی نقشی در فعالیت‌های اطلاعاتی در کرانۀ باختری و نوار غزه نداشته است، اما از زمان تأسیس تشکیلات خودگردان فلسطین در کرانۀ باختری، نقش بزرگی در جمع آوری اطلاعات در این منطقه دارد. اعضای اطلاعات ارتش، اقدام به جذب وسیع عامل و مخبر در میان فلسطینی‌ها کرده‌اند.
اما با این حال، همچنان مهم‌ترین نقشی که این دستگاه اطلاعاتی در کرانۀ باختری دارد، نظارت بر جاسوسی الکترونیک و شنود از مکالمات مقامات تشکیلات خودگردان فلسطین به‌منظور جلوگیری از وقوع انتفاضه در این منطقه فلسطین است.[9]
- مقابله با ایران:
در سوم جولای 2018 (12 تیر 1397) پرونده مقابله با ایران به این دستگاه اطلاعاتی منتقل شد. در این زمان، «گادی آیزنکوت»، رئیس وقت ستاد مشترک ارتش رژیم صهیونیستی، «نیتزان آلون» را به عنوان مسئول ویژۀ پروندۀ ارتش در مقابله با ایران تعیین کرد. «آلون»، پیش از این؛ بین سال‌های 1998 تا 2001، ریاست واحد اطلاعات نخبگانی ارتش، در سال 2003، مسئولیت فرماندهی واحد «تیر آتشین» هنگ چتربازان رژیم صهیونیستی، در سال 2007، ریاست بخش عملیات اطلاعات نظامی، «آمان» و فرماندهی واحد کرانۀ باختری ارتش صهیونیستی را برعهده داشت
وظایف وی در میز مقابله با ایران به شرح زیر تعریف شد:
- جمع آوری داده‌های اطلاعاتی از فعالیت‌های ایران.
- استمرار مدیریت کمپین رژیم صهیونیستی علیه پرونده هسته‌ای ایران.
- استمرار اقدامات اطلاعاتی و نظامی، به منظور محدود کردن تمرکز ایران در سوریه و کاهش نفوذ ایران در منطقه[10]
آمان به مرور توسعه بیشتری نسبت به گذشته داشته است و امروز تمامی پرونده‌های مهم برای این رژیم به این دستگاه اطلاعاتی منتقل شده است و با توجه به گسترۀ ماموریت‌های آن، تافتۀ جدابافته ارتش اسرائیل محسوب می‌شود.
پانوشت:
1 الاستخبارات الاسرائیلیه و دورها فی الصراع العربی الاسرائیلی 1948 – 1980م، ص 51
[2] همان، ص 46
[3] ثغرات فی جدار الجیش الإسرائیلی، ص 49
[4] الاستخبارات الاسرائیلیه و دورها فی الصراع العربی الاسرائیلی 1948 – 1980م- پاورقی ص 51
[5] https://www.alhurra.com/israel/2024/10/05/ الموساد-والشاباک-وأمان-خارطه-أجهزه-المخابرات-الإسرائیلیه
[6] ساختارهای صهیونیستی- صبری جریس و احمد خلیفه- مترجم: قبس زعفرانی- 1381- دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی- ص 383
[7] ساختار دولت صهیونیستی اسرائیل- مؤسسه الدراسات الفلسطینیه- مترجم علی جنتی- 1385، ابرار معاصر تهران- جلد دوم- فصل نهم ص 1
[8] ثغرات فی جدار الجیش الإسرائیلی، ص 49
[9] همان
