در مورد موساد بیشتر بدانیم.
سازمان اطلاعات و عملیات ویژه، موساد (המוסד למודיעם) نام سازمان اطلاعاتی خارجی اسرائیل است که خنثی‌سازی فعالیت‌های علیه اسرائیل از اقدامات این سازمان مخفی است. این سازمان در فعالیت‌های خود جنبه سرّی کار کردن را رعایت می‌کند. این سازمان یکی از سازمان‌های سه‌گانه اطلاعاتی – امنیتی اسرائیل به همراه شاباک و امان می‌باشد.
«موساد»، مخفی‌ترین دستگاه امنیتی جهان به حساب می آید.[1] به ندرت سازمانی همچون موساد را می‌توان یافت که همزمان سبب ایجاد تحسین در میان دوستان اسرائیل و ترس در میان دشمنان این کشور شده باشد. عملیات‌های خاص موساد، این سازمان را به یک سازمان افسانه‌ای وشاخص تبدیل کرده است.
تاریخچه موساد
طرح تقسیم 29 نوامبر 1947 سازمان ملل، سرزمین فلسطین را در گرداب جنگ فرو برد. اولین موج حملات از سوی اعراب محلی صورت گرفت. هنگامی که قیمومت انگلیس رسماً پایان یافت و کشور اسرائیل در 15 می 1948 اعلام شد.
قبل از اعلام دولت، چندین سازمان زیرزمینی و نیمه زیرزمینی در جامعه یهودی (Yishuv) وجود داشتند که طبیعتاً برای فعالیت خود به اطلاعات نیاز داشتند. این‌ها شامل نجات یهودیان، مهاجرت غیرقانونی، بازدارندگی عرب، و عملیات ضد قیمومیت بود.
هاگانا، شای یا سرویس اطلاعاتی را تأسیس کرد. کار شای جمع‌آوری اطلاعات برای عملیات هاگانا و ارائه اطلاعات به رهبری یشوف برای برخورد سیاسی و نظامی آن با اعراب اسرائیلی، کشورهای عربی و مقامات رسمی بود. شای قبل از اعلام دولت به خوبی تثبیت شد.
اعلام دولت و هجوم ارتش‌های عربی نیازهای جدیدی را دیکته کرد: نیاز به ایجاد زیرساخت اطلاعاتی، نیاز به ایجاد یک چارچوب رسمی و نیاز به تعریف حوزه‌های خاص مسئولیت. این نیازها هم واضح و هم فوری بود.
در 7 ژوئن 1948، نخست‌وزیر دیوید بن گوریون، کارمند بخش سیاسی آژانس یهود، رئووین شیلوا و رئیس موقت شای، ایسر بیری را احضار کرد. این نشست منجر به ارائه تعاریف اولیه از سرویس‌های اطلاعاتی دولت نوپا شد. تصمیمی که از دفتر خاطرات دیوید بن گوریون نقل شده است به شرح زیر است:
ایجاد یک سرویس اطلاعات نظامی توسط ستاد کل.
ایجاد یک سرویس اطلاعات داخلی.
یک سرویس اطلاعات سیاسی خارجی.
این تصمیم شروع یک روند طولانی بود. در ژوئیه 1949، رئووین شیلوا ، پیشنهاد ایجاد یک نهاد مرکزی برای سازماندهی و هماهنگی سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی را داد. هدف افزایش هماهنگی و همکاری بین دستگاه‌های اطلاعاتی بود. در 13 دسامبر 1949، بن گوریون مجوز تأسیس «موسسه هماهنگی» را برای نظارت بر بخش سیاسی و هماهنگی امنیت داخلی و سازمان‌های اطلاعاتی نظامی صادر کرد. این موسسه یا موساد در آن روز متولد شد.
سازمان اطلاعاتی اسرائیل که به طور رسمی موساد نامیده می‌شود، چند ماه پس از تاسیس کشور اسرائیل، در دسامبر ۱۹۴۹ در شرایطی تاسیس شد که از سه طرف با دشمنان محاصره شده بود اما در این بین اتفاقاتی رخ داد که خیلی زود توجه جهانیان را به خود جلب کرد.
پس از دو سال درگیری بین گروه‌های مختلف در داخل مقامات سیاسی و اطلاعاتی سرانجام در پایان سال 1950 «شیلوا»، «بن گوریون» را قانع کرد که عملیات اطلاعاتی در خارج باید ذیل یک مجموعه واحد و جدا از مجموعه‌های اطلاعاتی داخلی انجام پذیرد.[2]
براساس نقلی دیگر این سازمان، از سال 1937 توسط سازمان «هاگانا» به عنوان یک ساختار کاملاً سری به وجود آمد و تا سال 1953 یک ساختار مستقل پیدا کرد.[3]
پس از درگیری‌هایی که بین مقامات دستگاه اطلاعات داخل و «بن گوریون» دو سال استمرار یافت،[4] سرانجام در 2 مارس 1951، مؤسسه اطلاعات خارجی با نام «هاموساد لیتیوم» به معنی «سازمان هماهنگی»، با حکم «بن گوریون» به وجود آمد و از 1 آوریل 1951، فعالیت خود را به ریاست «رئووین شیلوا» آغاز کرد. سال 1963 با بازنگری در «موساد» نام آن به « سازمان اطلاعات و مأموریت‌های ویژه» تغییر یافت. [5]
وظایف موساد
مأموریت اصلی موساد مراقبت و جاسوسی در خارج از اسرائیل و جلوگیری از عملیات خرابکارانه برضد منافع رژیم صهیونیستی است.
رئیس موساد، مستقیماً زیر نظر نخست‌وزیر فعالیت می‌کند. اگرچه نام رؤسای موساد در رسانه‌های رژیم صهیونیستی آشکار است اما تا سال ۱۹۹۶ هویت مدیر موساد مخفی بود. از آن به بعد، رژیم صهیونیستی به‌تدریج آنها را معرفی کرده است.[6]
«موساد» به 3 دستگاه نظارتی، در مورد اقدامات خود پاسخ می‌دهد:
- هیئت وزیران
- کابینۀ کوچک (کابینۀ امنیتی)
- کمیته امور خارجه و امنیت کنست
این دستگاه اطلاعاتی، وظایف و مأموریت‌های زیر را برعهده دارد:
- جاسوسی و جذب نیرو، آموزش جاسوسان در خصوص جدیدترین دستگاه‌های الکترونیکی که به آنها در رصد دشمن برای به دست آوردن اطلاعات سیاسی و نظامی کمک می‌کند.
- ناکام گذاشتن هر گونه تلاش کشورهای عربی با هدف ساخت سلاح هسته‌ای و پیشرفته.
- انجام ترور فیزیکی و تخریب‌های اجتماعی، اخلاقی و فرهنگی.
- مدیریت شاخۀ اطلاعات آشکار به منظور بهره گیری از اطلاعاتی که در رسانه‌ها و پژوهش‌های دانشگاهی در اقصی نقاط جهان منتشر می‌شود به همراه ارائه ارزیابی سیاسی و اقتصادی از کشورهای عربی برای به‌کارگیری در عملیات سری.
- خنثی کردن هر گونه اقدام گروه‌های مقاومت علیه رژیم صهیونیستی.
- تشدید و توسعۀ اندیشه جنگی و اطلاعاتی مانند جنگ روانی، جنگ شایعات و امثال آن[7]
ساختار موساد
ساختار موساد به دلیل سرّی بودن آن چندان آشکار نیست. ضمن اینکه اطلاعات منتشر شده در خصوص این نهاد، نشان‌دهندۀ این است که این سازمان، در دوره‌های مختلف دچار دگرگونی و تحول شده است. با این حال بخشی‌هایی از ساختار این سازمان که در کتاب‌های مختلف معرفی شده، به اختصار معرفی می‌شود:
♦ واحد جمع آوری اطلاعات: این واحد که به «تصومت» (Tzomet) مشهور است دارای یک واحد میدانی اصلی به نام «متصادا» است. این واحد، شامل جاسوسان موساد است.
♦ واحد عملیات: این واحد دارای یک واحد برنامه‌ریزی عملیات و هماهنگی است. واحدهای میدانی و تیم‌های اجرایی متخصص عملیات جاسوسی پیشرفته، از تیم برنامه‌ریزی پیروی می‌کنند. ترور، حذف فیزیکی و عملیات ربایش توسط این تیم‌ها انجام می‌شود.
♦ واحد ارتباطات سیاسی: این واحد با نام «تِویل» شناخته می شود و یک بخش بزرگ در موساد است که مأمور ایجاد روابط خارجی است که شامل ایجاد ارتباط و مدیریت این روابط و هماهنگی و همکاری با دستگاه های اطلاعاتی و جاسوسی در کشورهای جهان است. این واحد، ارتباط با یهودیان خارج از فلسطین را نیز برعهده دارد.
♦ واحد مدیریت و سازماندهی: این واحد مسئول عملکرد و سازماندهی داخلی موساد است. این واحد بر فرماندهان و فعالیت‌های شورای فرماندهی عالی موساد نظارت دارد. شورایی که رؤسای بخش های مختلف و فرماندهان دفاتر و واحدهای بزرگ در آن عضو هستند. درجۀ این افراد معادل درجه‌های نظامی عالی ستاد مشترک ارتش رژیم صهیونیستی است. [8]
هر اداره، متشکل از چند دفتر است که هر یک وظیفه نظارت بر یک کشور یا یک منطقه از جهان را به عهده دارند. همچنین موساد دارای یک دفتر هماهنگی با سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (CIA) می‌باشد.
مهمترین و خطرناک‌ترین بخش موساد، اداره مأموریت‌های ویژه یا متصاد است که عملیات ترور، خرابکاری و جنگ روانی را به عهده دارد. واحد کیدون یا سرنیزه در درون متصادا عملیات ترور شخصیت‌ها در خارج را اجرا می‌کند.
اسرائیل به دلیل دکترین نظامی تهاجمی که مبتنی بر اصل انتقال صحنه نبرد به زمین دشمن اسرائیل به دلیل دکترین نظامی تهاجمی که مبتنی بر اصل انتقال صحنه نبرد به زمین دشمن است و همچنین به دلیل حمایت‌های مردمی از این‌گونه عملیات‌ها، بیش از سایر کشورهای جهان از عملیات ترور استفاده می‌کند.[9]
مشهورترین مأموریت‌های موساد
در خصوص مأموریت‌های موساد کتاب‌های متعددی به نگارش در آمده است که می‌توان فهرست ده‌ها کتاب را در این خصوص جمع آوری کرد. اما از مشهورترین عملیات‌های این دستگاه، می‌توان به نفوذ «الی کوهن»، در وزارت دفاع سوریه، نفوذ جاسوس موساد در دفتر رئیس جمهور مصر، ترور رهبران سازمان سپتامبر سیاه و ترور دانشمندان هسته‌ای اشاره کرد. [10]
پانوشت:
[1] جواسیس فی الرمال، التاریخ السری للموساد، گوردون توماس، ترجمۀ عربی ابراهیم البغدادی، مکتبه الساقی، بغداد ص11
[2] الحروب السریه للاستخبارات الإسرائیلیه، مترجم، الیاس فرحات، ص 79
[3] الاستخبارات الاسرائیلیه و دورها فی الصراع العربی الاسرائیلی 1948 – 1980م، ص 46
[4] قراءه فی کتاب حروب إسرائیل السریه، تاریخ اجهزه استخبارات الإسرائیلیه، ص 35-36
[5] الحروب السریه للاستخبارات الإسرائیلیه، مترجم الیاس فرحات، ص 79
[6] ساختار دولت صهیونیستی اسرائیل- مؤسسه الدراسات الفلسطینیه- مترجم علی جنتی- 1385، ابرار معاصر تهران- جلد دوم- فصل نهم، ص 174
[7] الاستخبارات الاسرائیلیه و دورها فی الصراع العربی الاسرائیلی 1948-1980م- ص 47
[8] ثغرات فی جدار الجیش الإسرائیلی، عدنان ابوعامر، مرکز الزیتونۀ، ص 50
[9] ساختار دولت صهیونیستی اسرائیل- مؤسسه الدراسات الفلسطینیه- مترجم علی جنتی- 1385، ابرار معاصر تهران- جلد دوم- فصل نهم ص 174
[10] الموساد، العملیات الکبری، میخائیل بارزوهار، ترجمه: بدر عقیلی، ص 17
